Sinds 1811 of soms iets later heeft iedereen in Nederland een familienaam, of zoals we nu meestal zeggen: een achternaam. Die naam wordt doorgegeven van ouders naar kinderen, meestal via de vader. Daar zijn wettelijke regels voor, dat staat vast. Maar zit er echt geen beweging in?
Deel 3 van de serie Stamboomonderzoek door Ineke Lautenbach
Geen vaste spelling
In de tijd van Jacobus zijn er nog geen eenduidige spellingsregels. Teksten worden verschillend geschreven en ook de schrijfwijze van namen kent variaties. We vinden bijvoorbeeld zowel Lautenbach als Lutenbach in stukken uit de zestiende eeuw. Het onderzoek van Gerrit Venema naar voorouders in Düren bij Aken levert de schrijfwijze Lautenboich op (zie Familieblad 65).
In de burgerlijke stand worden sinds 1811 geboortes, huwelijken en overlijdens ingeschreven. Dat gaat met de hand. In het begin wordt alles met de hand geschreven, later zijn er voorgedrukte boeken. Daarin staan alle vaste teksten en zijn de aktes al genummerd. Alleen namen en data worden nog met de hand ingevuld.
Niet iedereen die aangifte kwam doen kon lezen en schrijven. De ambtenaar moest dan goed luisteren naar de uitspraak en ook zelf weten hoe een naam geschreven hoorde te worden. En dat ging wel eens mis. De ene keer was het een eenmalige verschrijving, de andere keer werd de nieuwe schrijfwijze doorgegeven aan het nageslacht. Zo zijn diverse variaties op de naam Lautenbach ontstaan.
In de Nederlandse Familienamenbank vinden we de volgende gegevens:
Lautenbag
Sinds Johan Lautenbag onze voorzitter is kent u natuurlijk allemaal die variatie. In het boek Lautenbach – Vier eeuwen familiegeschiedenis is het ontstaan beschreven op bladzijde 222-223. Kort samengevat: bij de aangifte van de geboorte van Cornelis Willems Lautenbag in 1833 (op de foto hiernaast) ondertekent vader Willem met de naam Lautenbag en de ambtenaar schrijft het ook zo op. Cornelis geeft de naam door. Zijn broers en zussen dragen de naam Lautenbach.
Lauterbach
En zo is het vaker gegaan: Yme wordt bij zijn geboorte in 1902 met de naam Lauterbach geregistreerd, zijn broers en zussen dragen de naam Lautenbach (zie bladzijde 257 in het boek). Yme geeft de naam door aan zijn dochters, waarna de naam weer zal verdwijnen.
Maar in de tabel staan meer personen vermeld. Wie zijn dat dan? Een korte verkenning op wiewaswie.nl maakt veel duidelijk: die anderen hebben buitenlandse wortels. Zo kom ik iemand tegen uit Aken, uit Bayreuth en uit Metz. Waarschijnlijk zijn de meesten dus geen afstammelingen van onze Jacobus, maar misschien moeten we dat nog eens gaan onderzoeken.
Loutenbach
In hetzelfde stukje in het boek op bladzijde 257 staat iets over de naam Loutenbach. Ook hier krijgt één kind in een gezin een afwijkende naam. Willem, geboren in 1843, krijgt de naam Loutenbach terwijl zijn oudere broer Ype Lautenbach heet.
Bij het bekijken van diverse aktes via allefriezen.nl kom ik tot een andere conclusie: het is geen fout. De meeste handtekeningen van Willem, Ype en hun vader Klaas zijn duidelijk te lezen als Loutenbach. En als we nog een generatie terug gaan naar Willem Ypes, de vader van Klaas, is het helemaal duidelijk: Willem Ypes ondertekent altijd met de naam Loutenbach.
De ene keer schrijft de ambtenaar Loutenbach, de andere keer schrijft hij de naam met au. En ik vind op allefriezen.nl zelfs de geboorteakte van Doede (15 januari 1875) onder de naam Lautenbach, terwijl de ambtenaar onmiskenbaar als vader Willem Loutenbach heeft geschreven. Open de scan en u ziet het zelf!
Je zou denken dat Willem Ypes in 1811 de naam Loutenbach heeft laten vastleggen. Hij woonde toen in Menaldum. Laat dit nou net één van de weinige Friese gemeenten zijn waarvan de registers verloren zijn gegaan. Zekerheid is daardoor niet te krijgen, maar het lijkt erop dat Willem Ypes en zijn afstammelingen allemaal Loutenbach heten. De laatste Loutenbach uit deze lijn is Gerbrigje Loutenbach. Ze is overleden in 2001, de overlijdensadvertentie staat in het boek op bladzijde 317.
Louterbach
In het boek en in mijn stamboom bestand komt de naam Louterbach niet voor. Maar op wiewaswie.nl zijn toch heel wat aktes te vinden, ook voor 1811. De meesten daarvan komen uit Zeeland en Amsterdam. Een steekproef op de voornamen levert niets op in mijn bestand. Is dit familie? Waar komen ze vandaan? Geen idee, ook iets om nog eens te onderzoeken!
Meer lezen?
Dit artikel is gepubliceerd in Familieblad 66, de volgende aflevering staat in Familieblad 67 (december 2021). Wilt u meer lezen? Word dan donateur en ontvang twee keer per jaar het Familieblad!
